Soma adıyla ilgili kesin bir bilgiye sahip değiliz. Bir söylenceye göre “Sumak” adi yerlesim birimde yasayan halk güçlü bir deprem sonrası bölgeye yerlesmis ve buraya Soma adini vermistir. Türk Dil Kurumu Sözlügünde Soma sözcülüğünün açiklaması : ilk damitilan ve içinde anason bulunmayan raki biçimindedir. Eski Yunanca’da soma kelimesi: Gövde, cisim,madde, beden,cüsse,vücut hücrelerinin tamami,cemaat,cemiyet,takim ve ekip insan vücudu gibi bir çok anlama gelmektedir.
Bir çok uygarligin Soma ve yakinlarinda biraktiklari izlerden anlasilacagi gibi bölgede Hititler, Akalar, Lidyalilar, Iranlilar, Makedonyalilar, Bergama Kralligi, Romalilar, Bizanslilar, Selçuklular, Karasiogullari ve Osmanlilar hüküm sürmüstür.
1336 yilinda Soma Sancak merkezi ilan edildi.Ankara savasi sonrasinda Beylikler türemeye basladi. Hizir Sah Manisa’ya gelip Saruhan Beyligini kurdu.1402 yilinda Soma’nin da dahil oldugu bölge Timurlenk tarafindan isgal edilmisti.
12 Haziran 1919’da Yunanlilar Bergama’yi isgal etti.Bergama ve çevresinde toplanan birliklerimiz Yunan Kuvvetlerinin geri çekilmesini sagladi. Çinge cephesi düsman güçlerini yipratti ve zaman kaybettirdi. 2 yil 2 ay 19 gün süren isgal 13 Eylül 1922 Cumartesi günü Somalilar için kurtulus günü oldu.
Bu zafer Özgürlüklerine tutsak olan, Kurtulus savasina ve kahraman önderine inanmis, Kuvva-i Milliyeci ruhu tasiyan Somalilarin zaferidir.
Tarihi Değerleri
Emin Hidir Bey Camisi; Soma’nin en eski ve büyük camisidir.16×18 metre enligine sahanlidir. Hicri (1206) miladi (1786) yilin da Osmanli Beylerinden Süleyman bey tarafindan duvarlari hariç yeniden yapilircasina onarilmistir. Soma Cuma mahallesinde bulunmaktadir.Eser Selçuklu beylerinden Emin Hidir bey tarafindan yaptirildigindan bu isimle anilmaktadir.
Bedesten; Cami alaninda bulunan uzun dikdörtgen planli ve moloz tas aralari horasan olan bedestenin kemerleri tugladan yapilmistir.
Damaci Cami; Karamanli mahallesinde bulunan 19 yy sonlarinda Ampir tarzinda yapilmistir. Damgaci adini Bergama’dan Soma’ya ölçü tarti aletlerini damgalamaya gelen bir kisinin öncülügünde yapilmasindan dolayi almistir.
Darkale Hamami; Yakin zamanlara kadar isletilmekte olan hamam köye giriste solda bulunmaktadir.Degisik tipte kurmalari bulunan hamamin göbek tasi ve iki büyük halveti vardir. Halvet,yikanma yerleri ve kubbe iyi durumdadir.
Darkale camisi; Darkale yolu üzerinde 19 yy ait ve minaresi yoktur. Alttaki sadirvan 15.yy ait bir hamamdan sökülerek getirilmistir. Altindan dere geçen caminin çesmelerinin çevresi Roma ve Türk desenleri ile çevrelidir.
Darkale Minareli Cami; Darkale’nin minareli tek camisidir. Caminin kapisi Bizans dönemine aittir.Minarede antik parçalar bol kullanilmistir.
Çarsi Hamami; Zamanimiza kadar çok sekil degistirerek gelen hamam Bedestenin kuzey dogusunda yer almistir. Çarsi caminin dogu kisminda hamamin kadinlar kismi da bulunmaktadir.
Orta Cami; Orta cami Cuma mahallesinde bulunmaktadir ve 19 yy da yapilan caminin minaresi camiden 10 metre uzakta ve dogu yönündedir.Kaide moloz tasli gövde de tugladan yapilmistir. Eser 15 yy’a ait oldugu sanilmaktadir.
Yeni cami( Haci Ömer Camisi); Cuma mahallesinde bulunan Ota cami ile benzerlik göstermektedir.1953 yilinda tekrar insa edilmistir. 15 yy eseri oldugu tahmin edilmektedir.
SOMA’NIN TANITIM FİLMİ
(Soma Belediyesi’nden alınmıştır).